Figura emblematike e atdhetarit Eqerem Zmajlaj mbetet figurë e paharruar në historinë e kombit shqiptar

              Eqerem Zmajlaj ishte I biri I Halimit dhe I nënës Nazlie I martuar me gruan Hatixhe Hysen Avdyli. Ka hyrë tashmë në panteonin  kombit shqiptar si një nga  figuar madhore që  për atdhe  fe e vatan siç  thoshte  i la të  gjitha. Për veprimtarinë tij  mbete figurë emblematike dhe  domosdo se  sado ko,monizmi që u mundua të mbulojë me tisin  harresës fuguar e tij  gjithmonë më shumë  po i rrezaton më shumë. Tani së fundi pritet që kjo figura madhore  të prezantohet edhe në librin që i përkushtohet  figurës kaq  madhore e kaq  emblematike: par shkak të  veprimtarisë së tij ai para se të  migrimet në Shqipëri  kishte pasur: Azem Zmajlajn dhe vajzat Naxhien.Barihen,Baftën, Mirveten dhe  pas kthimin në Kosovë I lindën dhe djemtë: Miftari,Enveri dhe vajza Shyrehtja. .Eqeremi kishte një motër, motrën Lihe dhe vëllezërit Rexhen,Kadriun,Ahmetin,Shaqirin dhe Zenelin,vet Eqeremi ishte më I riu që ju bashkua radhëve  të anëtarëve të Ballit Partisë NDSH. Nuk janë të  pakët që  për  lavdinë dhe trimëritë  e Eqremit  flasin e  dinë.
“Në dimrin e viteve 1944/1945 kishte filluar një fushatë e egër për ndjekjen e shqiptarëve, me motivacion për mbledhjen e armëve,
 por që kishte qëllim spastrimin etnik të Kosovës dhe të viseve tjera shqiptare. Shqiptarët kështu detyroheshin të shpërnguleshin përsëri
 për në Turqi, duke qenë të regjistruar më parë si “turq”. Ironia më e madhe ishte kur regjimi jugosllav shpërnguljet e shqiptarëve i
arsyetonte sikur “turqit po shkonin vullnetarisht drejt vendit dhe fesë së tyre, në Turqi”.  Fushata kishte dy anë të hidhura; në njërën anë
kishte futjen e frikës e të pasigurisë, në anën tjetër kishte vrasjet, dëbimet dhe dhunën masive. Të kishe apo të mos kishe armë, ishte
njësoj para UDB-shëve, sepse armën e kërkuar duhej dorëzuar doemos. – Në mos e paç, blejë dhe dorëzoje, – u thoshin UDB-ashët
shqiptarëve, duke kërkuar gjithnjë pretekst për të zbatuar dhunë.  Kësaj fushate nuk i kishte shpëtuar as fshati Grejkoc. Eqerem Zmajlaj kishte vendosur të mos dorëzonte armën, edhe pse e dinte se do ta pësonte keq. Eqeremi një  burrë I gjatë  dhe  burrë trim thoshte: – A i dorëzohet arma shkaut!? Arma shkaut i epet vetëm në lule të ballit! Unë për së gjalli armën nuk e jap! Ai kishte armë; një pushkë M-48,
një revole, një arkë me fishekë dhe tri bomba dore. Meqenëse Eqeremi kishte vendosur që armët të mos i dorëzonte, mbi të milicia serbe
filloi të ushtronte dhunë të tërbuar, sa, në një moment, disa burra të fshatit që pritshin radhën për tortura, i ishin drejtuar Eqeremit: -na 
kërkon ndojë  afat ai  tha “Kurrë, pasha zotin, armë nuk kam me dorëzua për së gjalli! Kështu pra ishte betuar i vendosur Eqerem Zmajlaj.
Adem Canaj, 80 vjeçar nga Grejkoci, shpjegonte se Eqrem Halim Zmajlaj, ishte një burr fisnik dhe një NDSH-ist-ballist që luftonte pa ndërpre
për idealet e mëdha të çështjes kombëtare për të cilën pushteti i asaj kohe  bashkë me  regjimin komunistë sllav dëshironin me çdo kusht ta
likuidonin.Ai, mban mend  senë vitin 1945, ku regjimi komunist, dëshiron ta ekzekutonte te vendi i quajtur “Livadhi i madh” në  fushat e 
Grejkocit bashkë me Rrustem Alinë. Mirëpo atëbotë i kujtohet atij se nëna e tij Zadja i kishte futur lirat në gojë . Pat të shpëtuar  të  bijtë ajo
nga goja I nxjerrë lirat e ua jep  ekzekutorëve komunistë lirat .Aty serbët japin urdhër për t’i liruar mbasi i morën lirat e nënë Zades. Mirëpo,
 me vonë në shenjë hakmarrje për veprimet e tija atdhetare pushteti I asaj kohe ja konfiskojnë   2.5 hektarë tokë buke,30 krerë dele bashkë
me lopën dhe pasuri tjetër. Në vitin 1961 duke pa këto rrethana të egra ai, detyrohet të ik për në Shqipëri në vitin 1961 bashkë me Rexhep Zmajlajn
 I cili ka vdekur  atje .Po kështu ka ikur  edhe Rexhë Mehmeti me të birin Nezirin dhe pastaj supozohet se pas torturave të shumta tregon I biri I tij ata
ishin sistemuar në Katund të ri në lagjen Flakë  të  Durrësit,dhe regjimi I Enver Hoxhës I kishte trajtuar jo keq. Por për të kuptuar se cilat ishin idetë  e
 tyre. Ata I kishin pyetur ai I dinin këngën e Sali Shabanit. Rrustem Selimaj I lindur ne vitin 1937 nga Grekoci tregon se Eqeremin e ka njohur pak pasi
 që ai ka qëndruar vazhdimisht maleve me pushkë te krah.por e mbaj mend kurë kanë dashur me e vra: Zenun Kepen,Rrustem Alin dhe Eqerem Halimin,
rastin nuk e kam pa por të gjithë e kanë shpjegu se këta I patë shpëtuar Nëna e Rrustem Alisë e cila pushtetarëve te asaj kohe dhe komunistëve jua
dha lirat që I mbante ne gojë. Arsyen thonin se këta ishin ballist dhe për këtë fakt ata u kishin hapur varret për ti egzekutuar.Eqerem Zmajlaj ka qen
guximtar dhe nuk ka diturë kurre me u frigue.
Rifat Jemin Lushaj I lindur më 1938 nga fshati Grejkoc shpjegon se Eqerem Zmajlaj ka qen njëri prej  bashkëpunëtorëve më të ngushtë të Ibrahim Luftiut
dhe Zenune Kepes,,E di pse Eqrem Zmajlaj ka qen njeri prej burrave ma trima ne Grejkoc dhe rrethin burrë I gjatë me rrobe kombëtarë tirq e kaparon me
ni shok te hollë për brezi që e mbante plot me bomba.
Adem Kepa-Buzhala burrë I moshuar   shpjëgon një ngjarje kurë partizanet ishin duke I ndjekur këmbë pas këmbe ballistat dhe ai e shpjegon një
raste kurr mbi stogun e dushkut që e kishte ngritur familja Buzhala brenda dushkut ishin vendosure e fshehur vetëm Ibrahim Lutfiu me
Eqerem Zmajlaj,atëherë ka qen një traditë nëse dikush qetë një pushkë mblidhet I tërë fshati,po kështu e mbaj mend kurë ja dërgojshin bukën tek lisi
I shejtë nnjë bung I moçëm ku ja linin bukën për këta luftëtar.
Gani Neziraj tregon se Eqerem Zmajlajt,Rexhep Mitrovica ja kishte sjellë një trazistorë për ta njohur me gjithë botën,ai shpjegon se Eqerem Zmajlaj
kishte pas të kryere kursin e infermierit dhe shumica e bashkë luftëtarëve tregojnë se Ibrahim Lutfiut shpesh I kishte dhënë ineksione dhe po kështu
dihet se Eqerem Zmajlaj pasi kishte kryer shkollën në Gjinoc për fëmijët e fshatit Grejkoc kishte organizuar për herë të parë kurset kundër analfabetizmit
 dhe për herë të parë kishë aplikuare shkrimin e gjuhes shqipe në Grejkoc. Atëbotë Eqerem Zmajlaj fëmijët I kishte mësuare shqip ne oden e Rrustem Rexhes
Sadri Azemit dhe Qerim Bajramit ne Grejkoc. kjo shkollë e gjuhës shqipe me mësues Eqerem Zmalajn në Grejkoc ka qen nga viti 1939 deri ne vitin 1942.
Miftar Nura mbi 95 vjeç nga fshati Gjinoc mban mend Eqerem Zmajlajn atje ku kanë qëndruar  bashkë qindra luftetar në bjeshkë të Jezercit duke
priturë bashkimin e ushtaërve të hoxh Gjilanin Idriz Musuricës dhe liderit Sali Bajraktari për të bo për bashkimin dhe udhëtimin e përbashkët të
rrugëtimit atdhetar.Miftare Nura shpjegon se ishte ushtare I Hysen Rexhepit dhe për shkak të një mos pajtimi të këtyre krerëve të ballit ai ishte kthyer
 por kishte dëgjuar se Eqerem Zmajlaj ka shkuar në Shqipëri dhe ishte vendosur në shtëpinë e Tahir Blakajt. Këto dhe  kujtime tjera e njohin
dhe i japin burrërrin  këtij atdhetari. Ai mbetet njëra nga figurat më të njohura që  ende nuk është  shkruar, deri në  botimin e librit
që pritet  të  botohet mbi figurën madhore  të tij .Aktualisht  kryetari i komunës  së  Therandës Bali Muahrremaj, tregon se në  fshatin
Grejkoc  një rrugë e mbanë  emrin e tij, Por  figura e tij  besohet se duhet të i tejkalojë caqet  komunale  e të  jetë në nivel vendi. Përderisa  histori në vete ishe edhe burgosja e tij dhe  heqjet e mëdha që i ka pasur në burgun e  Pejës, Së shpejti  besohet se  vetë libri do të jetë një kapitull në vete  për jetën dhe veprën e këtij atdhetari/qendrapress.com/