Teki DËRVISHI -KËTU VIJNË TË VDESIN ATA QË S’KANË LINDUR KURRË

Një cikël poetik për Luftën Çlirimtare të Kosovës

Nga një eksplorim i mëhershëm në Bibliotekën Nacionale të Zvicrës, në të përditshmen “Bota sot” të periudhës gusht – dhjetor 1998, kur flaka e luftës kishte mbërritur kulmin, gjeta një tufë poezish të mikut tim, poetit të mirënjohur Teki Dërvishi. Në përpjekjen time për t`i paraqitur ato në formë fotografish, më erdhën në ndihmë dy miq të çmuar, Agim Morina dhe Refet Abazi, të cilët i falenderoj përzemërsisht.

Le të jetë edhe kjo zgjedhje e vogël nga opusi kolosal i shkrimtarit Teki Dërvishi një thirrje buçitëse për ata që kanë në duar mundësinë të botojnë veprën e madhe letrare të tij.

(Sh. B.)

PLOJA E NATËS NË DEÇAN

Pas ushtarëve erdhën ikonografët me brusha, për të pikturuar “Pamjen” që paraqet një vajzë shtatëvjeçare, duke qëndruar në këmbë, në këmishë nate, në terrin e dhomës, midis trupave të masakruar të prindërve, vëllezërve dhe motrave të saj.

Cili terr i mesnatës mund të paraqitet në pikturë

Pa hijen e domosdoshme të dritave diskrete

Edhe dhomës i mungon dritarja edhe qiellit yjet

Kur ata që shohin me sytë tanë tashmë janë të vdekur.

Ata janë në paqe me vetveten: as afër s’janë as larg

Një dritë mendimi mund të bëjë tufë spektri violet

Aq sa ta paraqesë figurën vertikale të Hanës shtatëvjeçare

Merrni me mend dritat që i japin pamjet e ëndrrës

Në të cilën ju vret me thikë pas shpine ulërima e shtazës.

Piktura të përjetëson në këmbë duke qëndruar njëmijë vjet

E rrethuar nga trupat e prindërve të saj të masakruar

Me cilat këmbë do të largohet ajo hapësirës pa horizont

Shkallëve tatëpjetë si do t’i kapërcejë lumenjtë aheron.

Cila ulkonjë e pyllit të egër do t’i japë sisë

Me ç’gjuhë do t’i flasë Liria kur ajo t’i zbretë nga mali

Në qytetin e dritave kristale, yje të natës në verë

Gjuha e tmerrit, gjuha e vetmisë, gjuha e kobit të zi

Është heshtja e të masakruarve që ikin në sferat e tjera.

Kaq shihet piktura me dritën e mendjes shumë statike

Thotë Profeti i Xhibranit, “kur ti nuk banon në tmerr

atëherë jeton me gojë, me fjalë. Zëri të bëhet lojë”

Pamja e masakrës në kafazin e fjalëve krahët i hap

por nuk mund të fluturojë atje ku janë të vdekurit tanë

Po vijnë sharlatanët, politikanët, vëzhguesit, monitorët, humanitarë, mjekët pa kufij, zyrtarët e Bashkësisë Evropiane, rusët dhe kriminelët e tjerë. Nuk i la policia piktorët, kompozitorët, poetët, profetët – që të hyjnë në Banesën e Hanës shtatëvjeçare, ta pikturojnë duke qëndruar në këmbë pranë kufomave të prindërve të saj të masakruar.

USHTRIME PËR PËRDORIMIN E TELEFONIT

Larg syve Atdheu po t’u bëheka

pjesë e trupit që më së shumti të dhemb.

Posa kalova kufirin, puna e parë

më re ndërmend ti

mungojnë cikërrima monedhash

një fletë blloku dhe lapsi kimik

deri te kabina e parë e telefonit

nuk ma kërkuan pasaportën

Dita kalon në pritje perceptuese

të hapësirës me drita të paadresë

Asaj që pret zgjuar mijëra kilometra larg

nata i bën një shekull pa gjumë

derisa unë mësoj se si natën

s’është edukatë të bësh telefonatë

tek ata që mund t’ia dërgojnë lajmin

se ende jam gjallë, edhepse i humbur

në labirintin e gjallë të shpirtit

që mezi e mban trupi im.

Jam stërvitur që herën e parë

kur ta marrin receptorin e telefonit

ta kërkoj zërin se jam shumë i kënaqur

e të mos mund fjala ime t’i dëftojë

lotët që më rrjedhin faqeve

Kush qe ai i marrë nga folklori

që tha se „larg syve – larg zemrës”

muzikë e parajsës është zëri i nënës

“A po ke ku të flesh, biri im –

a po ke çka me hangër?”

Jam stërvitur që kur fle i lodhur

asgjë të mos dëgjoj pos telefonit

jam stërvitur që kurrë të mos kërkoj nga ai

të cingërojë kur më së shumti ma do shpirti

Larg syve Atdheu po t’u bëheka

pjesë e trupit që më se shumti të dhemb.

DITA E PARË E VERËS ’98

Në çdo fund të vitit shkollor të fëmijërisë sime

Kanë munguar nxënësit që janë mbytur në Lumin e thellë

Unë siç shihni ende jam gjallë. E prita edhe këtë verë

Në këtë fund të vitit shkollor mungojnë disa arsimtarë

Tashmë janë tharë. Ra zilja e mbramë. Të gjithë pse qajnë?

Unë dal oborrit të shkollës mbuluar me barin e njomë

Jo nata që më zë në atë rrugë deri te dera kah largohem

Më zë mosha ime. Pikëllimi. Kori me këngën për dëshmorë

pse s’kanë lozur fëmijët – barin e njomë ta shkelin oborrit?

Ata s’duan më të jenë lojtarë, por ushtarë të UÇK-së

Buza e tyre e njomë me shkrumbin e dhembjes i fotografon

Kanë shenjë Saturni. Nëse arrijnë të plaken, vdesin të njomë!

Si luftoj unë që mendoj se fjalët ta ha kokën shqim?

Unë nuk kam kujdes kur flas. Gjuha më shtie në flakë

Kur shkruaj unë nuk flas, dikush me pëshpërit në vesh

Mos u frikëso! Futu në zjarr! Mos u sill rrotull zjarrit!

Mos e aktro dhembjen! Mos e aktro vetminë! Mos u shtir!

Por fjalët e rrezikshme ende nuk më vranë. Jam gjallë

Kush mund të më besojë? Kush beson se ka trima të gjallë?

Një herë ndodh çdo gjë! Të tjerët ta përsërisin fatin!

Unë ia dal të mendoj: nëse vazhdojnë t’i vrasin fëmijët

Ç’t’i them moshës sime? Të ngushëllohem me fjalë të rrezikshme

Të hyj në flakë me fjalët trime, apo me trupin tim – me kokë?

Kush thotë e jap kokën për Atdhe, gjuha i flet në gojë e gjallë

Heronjtë s’flasin, veç kur m’i përshpërisin në vesh këto fjalë!

Ra zilja e mbramë. Fëmijë të vdekur mungojnë. Mungojnë arsimtarë

Lumi i Thellë i fëmijërisë sime i merr, apo Mali në Veriun e Thellë

Çdo gjë është vjetruar. Çdo gjë që përsëritet. Vetëm fëmijët tanë

Dhe, varret e gjyshërve – habiten si nuk na ka hije mosha jonë!

Nëse keni duruar robërinë, na lini neve rrugë kah parajsa, thonë.

SI E STËRVIT GJUHËN AMTARE ALBANA E VOGËL,

E CILA SOT JETON NË HELSINKFORST

E ka parë Atdheun në CNN në emisionet e mëngjesit

Me gjithë anglishte përmbajtja abstrakte e tmerrit

Kur ka dënesur e ëma ajo e ka xhelozuar vajzën Kosovë

Ime ëmë më mori me vete në këtë botë të bukur vetëm mua

Dhe e la vetëm motrën time atje ku s’arrihet këmbë

Bija ime, s’e ke motër Kosovën, por e ke Mëmë prej Dheut

Në foshnjore Albanën e kanë pyetur anglisht për Albaninë

Ajo shqip dëgjon vetëm kur grinden e ëma e saj me të atin

Gjuhën e katarsisit që zhvesh sharjen e hidhur si funksion

Funksioni i sharjes si ujë i ftohtë mbi zjarrin e pikëllimit

Kur është rritur ime ëmë ka ardhur nga Peja në Helsinkforst

Kur të rritem unë ku do të gjej Atdhe tjetër edhe unë të shkoj

karvaneve që ikin sot nga Kosova dua t’u bashkangjitem si zog

Se thonë ata që ikin – ikin vetëm që të kenë ku të kthehen

Ekskursioni i vogël i foshnjoreve në rresht parakalon lulishtes

Albana ka frikë mos do t’i takojë në rrugë të ëmën e të atin

Shqip i flasin ata e anglisht do t’i duhet shfajësimi i kobshëm

Nga i ra në mend se gjuha mund të mësohet edhe nga libri i Ri

Ajo ende s’di të lexojë dhe vazhdimisht e përpëlit brenga

A janë të ndaluar edhe librat që shkruajnë gjuhë të ndaluara

pse fëmijët e Helsinkit nuk e kanë edhe një Nënë prej Dheut

Pse nga të gjitha gjuhët veç shqipja i ka fjalët miturishte

E ëma e urdhëron anglisht por e përkëdhel veç me fjalë shqipe

Ajo nuk e di se akcentit i thonë theks. Shqipja s’ka spelling

Nuk e di se gjuhës i duhen tridhjetë fjalë për t’u marrë vesh

Kur t’i telefonojë nga Kosova Grandmather fjala do t’i dënesë

Çfarë gjuhe na qenka ajo që shpreh veç përmbajtje të dhembshme

Nga shtatë vjet sa i ka tri vjet i është premtuar udha – larg

Një ditë kur niset le të jetë Pranverë e jo Vjeshtë mosha e saj

Le të jetë Venerë aq se i ngjan të Ëmës Të Bukurës prej Dheu

SI ËSHTË E MUNDUR TË BOTOHET POEZI

NË RUBRIKËN E KOMENTIT POLITIK

Ka shkolla të dobëta ku të mësojnë gabimisht

se poezia është me e pakuptueshme se algjebra

thuase poezia është një gjuhë e huaj me fjalë shqipe.

Momenti politik nganjëherë është koment më vete.

Në shtypin shqip qe dhjetë vjet u përjashtua poezia

se aktualiteti kërkonte vetëm komente politike

– po me çka ta mbajmë higjienën e shpirtit?

poezia nuk është gjuhë e huaj me fjalë shqipe.

Në fjalorin politik duket qesharake fjala – dhembje

ndjenjë, përmallim, ndarje, pikëllim, mall, dashuri…

nuk kemi kohë për asgjë tjetër… për çka kemi kohë?

na digjen këmbët në tokë si saç i valë qielli mbi kokë

– a të këndon goja kur të dënes shpirti? Do thonë – po!

Po se dhembja s’është punë që lihet për nesër.

Aktualja politike: s’kemi kohë të shkojmë te mjeku

sot a nesër luftë: s’i çojmë kostumet në pastrim kimik

as i ndërrojmë tjegullat e thyera. Çatia na pikon

– ku mbeti fjalë poezie që si “pika gurin shpon”?

Fëmijë pleq burra gra ia qajnë hallin politikës

Lëre bre s’po më intereson asgjë as arti as puna

– kallëzo nëse di qysh e kemi punën politike?

Si është e mundur të botohet poezi në vend komenti

në rubrikën e gazetës me aktualitete politike

– kur dihet se ka njerëz që mendojnë se poezia

është gjuhë e huaj e pakuptueshme me fjalë shqipe?

Ke rrobaqepës që t’i prejnë pantollonat më ngushtë

ke mjekë që të japin barna të gabueshme. A e dini

– se ka poetë që flasin vetëm fjalë të pakuptueshme

ç’koment më i mirë politik mund të jetë se poezia

që ta fotografon në shpirt pamjen e dhembshme

a ka pamje më të tmerrshme se pamja e luftës

pamja me flakë kur digjen kullat e vendlindjes?

Nuk është poezia gjuhë e huaj me fjalë shqipe.

RRUGA NËPËR FERR

Jeton diku, në një Mal, njëfarë Basho

Mendimtar puritan, i thonë – Plak Populli

Thotë: që nuk di të bësh pyetje, mos eja

Më lehtë e ka përgjigjen, pyetja do mendim

një mijë herë më humbi sysh labirinti

kur shkoja ta pyesja – ku mund t’i gjej

njerëzit, enët, paratë, zogjtë e humbur.

Derisa të mësosh të pyesësh, më tha

eja e rri pranë meje i heshtur, e shiko

mbaje veten, këmbë sa rri të të mos zërë gjumi

posa të flesh ti, këtu vijnë të vdesin

ata që nuk kanë lindur kurrë!

ec e pyete filozofin: si mund të shoh me sy

diçka që nuk ka ekzistuar – parajsa

si mund ta dëgjoj muzikën e Lirisë?

S’bën pa e zënë në pusi plakun e verbër

Pas shpine t’i bie thikë me pyetje të rrezikshme

“Si mund të fitojmë gjithmonë duke humbur”?

Basho më përgjigjet, duke më pyetur: o djalë i mirë,

më trego më parë, çka ke pasur që e paske humbur?

– a të këshillova, mos fli!?

A nuk i pe këtu pranë – majë Mali – gjithë natën

si vijnë Njerëzit lart – të vdesin më këmbë?

Ka të vdekshëm që sa janë gjallë

e ngulin vertikalisht trupin e tyre në baltë

në baltën e ëmbël të Tokës Atdhe

e mbillen si drunj, e vdesin më këmbë

krimbat ua hanë thembrat, rrapullitë, kokën

dikur vonë mbetet vetëm shpirti i paprekshëm

– a kaq i marrë je, o djalë i mirë, sa nuk e di

se fat të gjithë e kanë vdekjen

e rrallëkush Lirinë?

A po vjen me mua Djalosh, te Bregu i Pikëllimit

do t’i shohësh nënat duke i hedhur fëmijët

breg lumit të thellë, me ta të ushqehen gjarpërinjtë

aty vijnë egërsira – ujq e minj të verbër

do të shohësh nga të gjitha foshnjat e hedhura

disa prej tyre “ujkun do ta shalojnë”

dhe bëjnë rrugë egërsisë së malit, motit të lig

mishi i trupit u kalitet si hekuri në farkë

bëjnë Rrugë, djalë i mirë, Rrugë bëjnë nëpër Ferr

nuk i zë gjumi më këmbë

në këmbë vdesin gjithmonë

e jo nga dhembjet e trupit duke kafshuar jorganin

si ata që vdesin në shtrat

duke bërë lëngatë të gjatë.

S’po guxoj të pyes, Plak, se po i tall fjalët

– po pse kështu veprojnë?

Dikush e di pa pyetur e pa mësuar, o djalë i mirë,

“se të gjitha rrugët që të shpien deri te Drita,

kalojnë nëpër Ferr”!

ÇKA MENDOI LUFTËTARI

NJË ORË PARA SE TË NISEJ NË LUFTË

Sa më përket mua – pritja është vdekje e vazhdueshme

Unë mund të ngrihem shtratit në mëngjes por rri gojëkyçur

As s’kam me kë flas, as s’kam ku shkoj as s’di ku më presin

Çka ka ndodhur qe dhjetë vjet, asgjë, as tërmet, as vërshime

Çfarë uji i valë më duhet të më burojë nën këmbë të ikë

Ku ta thyej qafën? Si ta hap gojën? Çka të flas kuptueshëm

Flasim me fjalë ta frikësojmë vetminë të ik prej nesh vetmia

Kyçet goja në mëngjes shtrati kur ngrihesh të duket si vitrinë

publike. Të mos flas vetmevete, më duhet të dal veç në kefene

Me fjalë frikësojmë djajtë e ujit djajtë e flakës djajtë e zinj

Sa më përket mua unë s’mbaj mend qe sa vjet asgjë s’u ndërtua

As mboliliet në shtëpi nuk i ndërroj, enët janë grisur

perdet vjetruar – Çdo send pret dorën e mjeshtrit, shportën

e mbeturinave. Jo sot jo nesër s’e marr në dorë një punë

Dhjetë vjet nuk blej kostume të reja, vetëm çorape, ndërresa

Sa më përket mua unë mendoj se pritja është vdekje e vazhdueshme

Askush nuk ka vullnet ta pastrojë plehun t’i fshijë këpucët

Të gjitha rrugët e atdheut ngricat e dimrit i kanë gropuar

Shtëpitë kanë mbetur deri në pikë se jo sot jo nesër lufta

A vjen kush vëlla të na thotë a po vini me mua deri ku të mundemi

Vetëm të jetë e mundur të mos rrëzbitemi si kumbullat e thara

Sa më përket mua për çdo mëngjes e bëj çështje kah t’ia mësyj

Arat pa punuar fabrikat e mbyllura dyqanet e zbrazëta thatë

Sa më përket mua unë asnjëherë s’mund ta kuptoj si jetojnë

njerëzit e qytetit tim. Ku gjejnë para për speca, lakra, ujë

Sa më përket mua unë mendoj se pritja është vdekje e vazhdueshme

Më mirë është të bjerë një tullë në kokën time derisa eci rrugës

Të bëhet ndonjë tërmet që e rrëzon tërë këtë vjetërsi të rrëzbitur

Ndonjë vërshim që pas vetes lë shkretërimin ndonjë betejë me armë

Që pas tyre të bëhet e mundshme të gjallë sa jemi edhe të jetojmë

Të mos themi më mirë vdekur se gjallë derisa ekzistojnë armët

A më mirë të presim të na vrasin me radhë a të futemi në flakë

A më mirë të pres në shtrat i vdekur për së gjalli si në lëngatë

Apo ta pres agun e ditës në istikame lufte me pushkë në dorë

Kur të vrasin në luftë je hero e dëshmor kur të vrasin mërzie

– e zbulon se pritja vërtet është një vdekje e vazhdueshme.

Në foto: Teki Dërvishi 19 Maj 2008, Prishtinë (Photo: Sh. B.)