Reportazh nga Prizreni;Nga një rrugë e tërë gëzoftarësh tash ka mbetur njëri prej tyre

         Prizreni njihet për përpunimin e zeje, Njëra ndër to ishte pikërisht punimi i gëzofëve për dimër  që i punonin  këtu. Punimet  bëheshin nga  lëkurat e bagëtive sidomos atyre të egra sepse kishin një  qëndrueshmëri më të madhe, na tregonte sa ishte gjallë  prof, Syljem Randobrava .Nga historiku i kësaj zeje thuhet se me përkrahjen e mutesaafarifit Mahmund Pasha Rrotllaj për nevojat e rindërtimit të kalasë së Prizrenit dhe zhvillimit të zejeve në qytet arrijnë gogët cicarët dhe vllehtë nga Voskopja Manastiri e Ohri, Gjatë mesjetës në  Prizren janë jetuar grupacione të vogla  të gogëve si pasardhës të ilirëve të romanizuar. Andaj edhe pasardhësit e tyre i gjejmë duke punuar këtë zeje” shkruan Shukriu, Tani këtë zeje nga viti 1934 e kryen familja e Aliriza Shpejtit,i cili të thuash nga fëmijëria e deri më sot e tani i biri tij Fitim Shpejti e ruajë këtë zeje me fanatizëm. Dikur   ishte rruga e  gëzoftarëve që thuhet se punonin mbi 70- dyqane e që  furnizon deri Bukureshtin e Selanikun e largët .Këta gëzofë  thuhet se i kanë bartur edhe  zyratë të lartë të Qeverive të asaj kohe. Pra  prodhimet e Prizrenit atëbotë thuhet se ishin një fimë e njohur.

      Njëra nga rrugët e Tabakhanes së Prizrenit ajo që qonte drejtë “Shadërvanit” tregojnë prindërit e mi ka pasur  70 dyqane që punonin  gëzofë të bukur nga lëkura prej atij të ariut e deri tek i lepurit. Pastaj  qengjit e kështu me radhë” tregonte sa ishte gjallë  prof .Sylejman Ranobrava. Ajo rrugë tash si kujtim nuk e ka asnjë  nga ato dyqane, sepse ato dyqane  ishin  bri Lumëbardhit  për shkak të përpunimit me ujë të lëkurës. Zeja e gëzoftarit ishte ndër zejet e para në Prizren dhe historiku i kësaj zeje nuk ka shënime kur filloi të jetë në Prizren. Mirëpo, disa shënime të vjetra sipas Muhamed Shukriut  në vitin 1591 në qytetin e lashtë kanë ekzistuar pesë  familje të gëzoftarëve.për shkak të synimit dhe specificitetit të këtij punimi kërkimet përfshijnë kohën që nga  fillimi i shekullit XIX, në  këtë  periudhë me përkrahjen e mutesaafarifit Mahmund Pasha  Rrotllaj për nevojat e rindërtimit të kalasë së Prizrenit dhe zhvillimit të zejeve në qytet arrijnë gogët cincarët dhe vllehët nga Voskopja Manastiri e Ohri, Gjatë mesjetës në  Prizren janë jetuar grupacione të vogla  të gogëve si pasardhës të  ilirëve të romanizuar, andaj edhe pasardhësit e tyre i gjejmë duke punuar këtë zeje”  shkruan Shukriu, Tani këtë zeje nga viti 1934 e kryen familja e Aliriza Shpejtit,i cili të thuash nga  fëmijëra e deri më sot e tani i biri tij Fitim Shpejti e ruajë këtë zeje me fanatizëm. Janë familje që zejen e gëzoftarit e trashëguan dhe personalisht baca Aliriza Shpejti atëherë  81 vjeçar tregon se këtë zeje e kanë pasur zeje  familjare  dhe janë të vetmit në Kosovë, Ai shpjegon se për vite të tëra ka ditur ta ruajë e trashëgojë këtë zeje duke punuar ;gëzofë,xhamadanë, xhubleta, këpucë e opinga lëkure, “Ai duke folur për mikrofonin tonë tregon”Unë kam qenë përpunuesi më i mirë e lëkurës pastaj më duhet të them se leshi i qengjat bashkë me lëkurën e butë si dhe lëkurat si ai i dhelprës apo ndonjë  kafshe tjetër  është e shëndetshme për trupin e njeriut. Por, tani ka ardhur kohë e pa kohë dhe njerëzit në  vend të këtyre lëkurave të shëndetshme, ata përdorin plastike me keq xhyne lëkure artificiale tjera. Ai pastaj duke folur për “Kosova sot” tregon se në vitin 1947 patën formuar  kooperativën e gëzoftarëve të Prizrenit.. Ai tregon se  përpunimi i lëkurës bënte në formë speciale, Kurse ajo që duhet  pasur kujdes  është fakti se lëkura e  qengjit apo  a deles  ose e ndonjë kafshe tjerët  lihet 15  ditë  me krune  e miell misri  dhe pastaj me një  brisk  prehet sipas trupi dhe qepet em një  gjilpërë trekëndëshe.. Janë të mira lëkurat e qengjit, viçit, ogiqit jaka  e gezafave të  ujkut, ariut, kaprollit edhit të butë apo te egër, maces së egër lepurit tundrës e ndonjë tjetër, Ai tregon se plastika e goma janë shkaktarët kryesor të dëmtimit të shëndetit të rinjve, kurse  jemi të vetëdijshëm se  tash nuk paguan kush mbi 100 euro për një palë këpuca, por ato këpucë kurrë nuk e dëmtojnë këmbën, me ato këpucë mund të ecësh me kilometra e mos të lodhesh, Derisa  këto këpucë  gome  e  plastike  janë shumë të dëmshme.” . Kurse ai tregon se mendon se ne si  të vetmit në Kosovë  mendojë se duhet të kemi një përkrahje institucionale .Edhe  Ilir Hodaj,zejtarë  tani  këpucëtarë  po që rrjedhë nga një familje e gëzoftarëve tregon se ka dëgjuar  nga të moshuarit se  dikur  gëzofët e Prizrenit  ishin të njohur në gjithë botën dhe Dinastitë e asaj kohe. Ai tregon se kishte dëgjuar se gëzofë të Prizrenit kanë veshur bile edhe kryetar të shteteve sepse ishin të kualitetit të lartë dhe të punuar me shije të veçantë. 

.Tani vetëm një gëzoftar në gjithë  Prizrenin
                   Ustai Aliriza Shpejti,na tregonte  se tashmë këtë zeje po e trashëgon i biri i tij Fitimi. Kjo zeje tani më është zhdukur pos ne si familje që e kemi ruajtur  tregon Fitimi do të mundohemi ta ruajmë edhe më tej, por kërkohet që komuna e Prizrenit të bëjë më shumë për ta ruajtur këtë zeje të vetmen në Kosovë. Prandaj besojë se komuna edhe do të tregojë interesimin vetë për këtë zeje të veçantë. Kurse Aliriza Shpejti kishte një porosi për të rijnë që të orientohen ka zeje gëzoftarit dhe të veshin më shumë rroba lëkure, e të përdorin më shumë leshin e deles sepse shëndeti i tyre do të jetë më i mirë e më i shëndetshëm. Të shpresojmë se ky informacion dhe ky realitet do të reflektojë tek udhëheqja e komunës së Prizrenit që në të ardhmen të mendojmë e bëjnë investime më shumë në zejet e kësaj natyre. Sepse si  zejtari i vetëm i gëzoftarit   pastaj të  qyrktarit e të ndonjë  zeje tjetër tregon se me këtë zeje tash mezi mbijetohet, por  është mëkat  që këtë zeje ta zhdukim, Duhet pasur  kujdes të  gjithë  e jo vetëm ju  gazetarët të bëni për këtë zeje, por duhet të vijnë edhe  zyrtarët  komunal të interesohen që kjo zeje të shtohet e të mos vdesë, Sepse vdekja e kësaj zeje besoni do të dëmtojë  shëndetin e përgjithshëm, Ne  vetëm po tregojmë se  goma llastiku e dëmtojë shumë shëndetin. Prandaj, mendoni më shumë për këtë zeje porositë ai, jo për familje time por, këtë zeje duhet ta trashëgojë më shumë familje, Dhe jam i bindur se shpejt do të vje koha  kur njerëzit do të përkujdesjen e do të orientohen për këtë zeje, sepse tashmë merre me mend  leshi që  është  njëri nga matertilet më të mira në botë nuk vlen as edhe  10 centë për kilogram, Por, ai është ilaçi më i mirë i trupit të njeriut. Kot ende s’po kuptohet se natyralet janë të çmuara dhe ato duhet ti ruajmë si sytë e ballit. Kurse vetë fakti se dikur gëzoftarët e Prizrenit ishin të njohur gjithandej botës, Sepse përkushtimi i madh e në anën  tjetër  edhe kushtet  klimatike kanë krijuar mundësi që gëzoftarët e Prizrenit  të kishin atë reputacion.
                                                   Qazim THAÇI