Ernesto Sabato, gjeniu i letërsisë latino-amerikane që u rrit në prehrin e një nëne shqiptare

Nga Albert Vataj

Ai jo vetëm nuk e fshehu, por e dëshmoi me mburrje se kishte një nënë shqiptare, e cila për të ishte një perëndi. Ky ishte Ernesto Sabato një shkrimtar argjentinas, piktor dhe fizikant, i cili sipas BBC “ka fituar disa nga çmimet më prestigjioze në letërsinë spanjolle” dhe “u bë me shumë ndikim në botën letrare në të gjithë Amerikën Latine”. Pas vdekjes së tij më 30 Prill, 2011, “El Pais” e ka quajtur atë “shkrimtari i fundit klasike në letërsisë argjentinase”.

Pa asnjë mëdyshje, Ernesto Sabato, ishte nga shkrimtarët më të mirënjohur latino-amerikanë. Emri dhe vepra e tij bashkërendin krahas Borgesit, Gabriel Garsia Markez, Asturias dhe Kortazar.

Sabato ka thënë se asnjëherë nuk është fort i ndërgjegjshëm për ato që shkruan. Personazhet, bota e fiksionit dhe fati i tyre ecin nëpër udhë të përcaktuara nga forca që nuk drejtohen dot nga autori; forca që u përgjigjen më tepër personalitetit të personazheve dhe strukturës së botës së rikrijuar.

Ernesto Sabato ishte, shkrimtari më i lexuar argjentinas i kohës së tij: një fenomen i vërtetë përtej editorialit. Autori kompleks dhe i diskutueshëm konceptoi një trilogji të romaneve të vlerësuar nga Albert Camus, Graham Greene dhe Thomas Mann. Nga ana tjetër, ai u dha jetë eseve, në të cilat na ballafaqoi me rreziqet që kërcënonin planetin. Figura e tij tejkalon shumë karakterin abstrakt të letërsisë ose mendimit, dhe ka qenë i përfshirë në ngjarjet kryesore, ngjarjet e këqija dhe tragjeditë që shënuan rrjedhën e historisë kombëtare gjatë gjithë shekullit të kaluar.

Ai ishte, në të njëjtën kohë, një dëshmitar i pakëndshëm i shekullit të njëzetë dhe një interpretues i plotë i idiosinkrazisë së Argjentinasve. Mendimi i tij i diskutueshëm dhe provokues, me të cilin ai magjepsi veçanërisht të rinjtë, e çoi atë në konfrontime të forta në arenën politike, por edhe në mosmarrëveshje me botën intelektuale që, megjithatë, nuk e heqin prestigjin dhe popullaritetin e arritur nga ky bir i emigrantëve kalabrez, i lindur më 24 qershor të vitit 1911 në qytetin e Rojas në Buenos Aires.