Prizrenasit po u  kthehen kafesë me xhezve       

                 Komuna e Prizrenit me gjithsejtë 77 vendbanime fshatra por, si atëherë edhe tani ka mbetur si “sheher” apo qendër  vetë  Prizreni. Prizreni si qyteti më jugor i Kosovës rrethuar me male të larta si Sharri, Pashtriku,  Koretniku. Prizreni dallohet më një numër të madh monumentesh historike të cilat e bëjnë Prizrenin lokacion shumë atraktiv si për vizitorët e huaj ashtu edhe ata nga Kosova. Trashëgimia historike e Prizrenit jo vetëm që i tërheq turistët nga mbarë Kosova por ofron mundësi për zhvillimin e turizmit dhe për ruajtjen e shkathtësive tradicionale për artizanale të lashta. Duke marrë këtë parasysh një numër i madh iniciativash të donatorëve janë fokusuar në ruajtjen e prodhimit të artizanaleve tradicionale siç janë qëndisja, tepihët, stolitë e çmuara etj. Mirëpo edhe këto ndihma  të iniciuar nuk po arrijnë të shpëtojnë vdekjen e shumë artizanaleve që dikur njihej ky qytet si argjendarët, tyfekxhinjët, plistarët,qeleshepunuesit, leshpunuesit e  bashkë  me  zhduken  edhe kallajxhinjtë u zhduken edhe   përpunuesit e  etaleve  fisnike dhe  të xhezave për kafe: tregon dr  Mejdi Elezi. Mirëpo karshi  këtyre zejeve dikur punoheshin edhe mjetet muzikore sidomos ato frymore, siç ishin kavalli,fyelli, çiftelia,sharkia, karadyzeni. Mirëpo, tani ato më nuk arrijnë të prodhohen me  deri në ditë  tona, jo pse ka humbur interesi për ata prodhime , por, për faktin se me këtë puna nuk mund të  mbijetohet. O kalove nëpër  Prizren,në vendit të  atyre dyqaneve të vjetra tani ka  shumë argjendarë, të cilët në bazë të kërkesave  kohore  përshtaten  me prodhimet e tyre. Prizreni,është njëri ndër qytetet e lashta që nëpër kohë e histori ka pasur një mori zejesh të  cilat e kanë ngritur nivelin ekonomik të këtij qyteti. Dikur thuhej se  armët që prodhonin tyfekxhinjët që edhe  armët e këtyre gjenden në duart e ushtarëve të  Gjermanisë  austrohungarisë. Mirëpo, shumica  prej këtyre  zejeve  janë   reduktuar  dhe  ka disa nga këto që tani më janë zhdukur tërsisht, nëse  dikur në Prizren ka pasur  120  zejtarë të armëve  sot nuk ka asnjë, Nëse  dikur  këtu kishte  98 zejtarë të regjistruar  për përpunimin e leshit  tani  më nuk ka asnjë, nëse dikur qyteti kishte  85 saraqhane  tani ka vetëm edhe  dy, nëse  dikur Prizreni  kishte  32 mbathtarë tani nuk  ka asnjë, nëse dikur kishte 300 farkatrë  tani ka vetëm 7 nëse dikur kishte 45 këpucar  tani kë vetem  pesë  e kështu me radhë” tregon  mr  Samir Hoxha. Kurse  për “Kosova sot dr  Elezi,  tregon se  dikur  thuhet  Prizreni  kishte  mbi 20 kallajxhi që do të  thotë edhe  20  vende  mund  të punohej xhezvja;  thotë ai,” Dikur mori ka pasur edhe  xhezve të punuara nga  argjendi e ari dhe thuhet se  ato xhezve u shërbenin Sulltanit të Qeverisë osmane”. tregon njëri ndër njohësit e  këtyre  gjërave Bashkim Tejeci tani argjendar.
     Nëse  në vende  të tjera të Evropës Juglindore, Azisë Perëndimore dhe Afrikës së Veriut, ende shërbehet kafja turke (duke përdorur të njëjtat metoda dhe me kokrra kafeje të bluara hollë, edhe pse njerëzit i japin emra lokalë), Prizreni është një ndër vendet ku cilësimi i kafes me një emër të vetin, nuk është vetëm për krenari kombëtare. Është çështje dallimi. Duke kërkuar një shije me aromë shtëpie,  Kështu tregon   Liman Asllani  në Prizren se ende në Prizren kur porositë një kafe turke në  lokalin ‘Çajbahshqe ”  tash  më ana shtuar  lokalete   kësaj kafe  ku po përdorët  dhe tani me  i është  kthyer tradita e kafes   me  xhezve .
Kur përgatiti kafenë prizrenasit, pasi uji zjen, një sasi e vogël ruhet mënjanë. Kafja shtohet në xhezve dhe vendoset në zjarr për pas sekonda, sa të marrë një valë që lëngu të ngrihet mbi sipërfaqe e të krijojë një shkumë të trashë. Ky proces mund të përsëritet disa herë. Më pas uji i nxehtë që ishte hequr mënjanë, shtohet në xhezve.Për ata që janë amatorë, ndryshimi është i papërfillshëm. Por duke shtuar ujin e nxehtë, në fund krijohet një shkumë edhe më e trashë e duke shtuar kafenë në vonë në procesin e zierjes, shpesh krijohet një aromë më e fortë në kafenë që edhe kështu, ka një aromë të mrekullueshme. Kështu shpjegojnë në një kafene prizrenase tregon  Faton Ruxhi një antër i një familje të vjetër  qytetare. Ai tregon se xhezvja i takon kuzhinës, jo tavolinës”, shpjegon një nga ekspertët e kafenesë, Kafeja turke shërbehet në në një xhezve plotë, që mund të mbajë vetem një  filxhanë kafeje, në një tabaka rrumbullake prej hekuri, një gotë qeramike, një gotë ujë, një enë plot me kuba sheqeri dhe një llokume vendase, që të huajt e njohin si të famshmen llokum. Kur nis të shijosh kafenë, së pari duhet të pish një gllënjkë ujë, merr me lugë shkumën në sipërfaqen e xhezves, hidh kafenë në filxhan e mbuloje me shkumë, pasi kafja nuk është fare kafe, nëse nuk ka shkumë.” tregon  Ruxhi . Dikur  kafja ne xhezve në tabak për prizrenasit kishte një traditë të respektit. Ngase thuhej se kështu i jepet zemra e i afrohet bujaria e familjes mikut” tregon mr Enver Berisha, historian. Tani shumë zeje janë në zhdukje  të  tërësishme, po kështu me zhdukjen e kalljaxhijëve  është zhdukur edhe zeja e  xhezvaxhijë në  Prizren” tregon z  Berisha, Ai pastaj tregon se dikur  xhezvet e   e punuara në Prizren kishte edhe një shenjë të veçantë dhe kishin një llojë  vule numrin 7, Që nga  historia mësohet se ky numër ka pasur edhe një llojë mitologjie, Mirëpo,  thuhet se  xhezve punuesit e  fundit u zhdukën me   zhdukjen e  kallajxhinëjve në  këtë qytet, Kurse  për “Kosova sot” Shadan Shilik  zejtarë tregon se tashmë  xhezvet i marrin nga Turqia  e ndonjë edhe nga  Bosjna, sepse atje ende  janë ruajtur   zejet e  vjetra, në Prizren tashmë ska asnjë xhezvepunues  sa thuhet se në vitin 1960 Prizreni kishte  jo më pak se  24 punëtori kalljaxhijësh  e po kaq  edhe xhezve punues” tha ai. Mirëpo,duke pa  këtë  si nevojë tashmë disa  OJQ  kanë fillar të  trajnojë të rinjtë që  zeja  punimit të  xhezve të  kthehet në Prizren edhe për faktin se tani më  kafet me xhezve  janë më të kërkuara se  kafet tjera.  Q.THAÇI /www.qendrapress.com/