Ademi dhe zjarri që ndriçoi robërinë/ Shkruan: Gëzim AJGERAJ, shkrim. me famë dhe analistë

Kujtesë që s’ka vdekur kurrë.

Lulëkuqet dalin nga dheu si shenja të një betimi të lashtë – të atyre që dhanë jetën e që nuk kërkuan kthim, por kujtim.

Nëpër ato fusha të heshtura, toka i di të gjitha.

Ka dëgjuar Në pranverat e Drenicës, toka zgjohet gjithmonë me ngjyrë gjaku. Nuk është gjak i freskët, por

britma, ka parë flakë, ka mbajtur në prehër trupat e rinj që digjeshin nga një dashuri e madhe: dashuria për liri.

Asnjë gur s’është i pafajshëm në atë vend, asnjë lis s’është vetëm hije.

Çdo gjë ruan një emër, një frymë, një amanet.

Nga gjiri i kësaj toke lindi dikur një shkëndijë. Ishte e vogël, si frymëmarrje e parë pas një

shekulli gjumi. Por brenda saj digjej një dritë që nuk e shuante dot as frika, as dhuna, as varfëria e shpirtit njerëzor.

Ishte zemra e një biri të kësaj toke – Ademit.

Ai s’e ngriti pushkën për hakmarrje, por për të falur gjakun me gjak të shenjtë.

Në sytë e tij, që digjnin si strall, nuk kishte urrejtje, por një qetësi që e dinte rrugën e vet.

Në ato ditë të pluhurosura, kur errësira mbulonte çdo shpresë, njerëzit e Drenicës e

kuptuan se durimi kishte arritur kufirin.

E ngritën kokën, dhe fjalët “Liri” e “Atdhe” nuk qenë më tinguj të ndaluar – qenë fryma vetë. Në çdo fshat, në çdo odë, dikush ndizte një dritë të vogël. Dhe ato drita u bënë mal, u bënë zjarre që ndriçonin qiellin e robërisë.

Në pragje, nënat pritnin me duar që dridheshin, por me zemra të gurta.

Fëmijët flinin me këngë që flisnin për trimëri, e jo për frikë. Dhe malet, ato male të heshtura, filluan të këndojnë.

Çdo krismë që jehonte nëpër grykat e Drenicës nuk ishte vdekje, por lindje.

Erdhi dita kur qielli u përskuq. Djajtë e Karpatëve zbritën me zjarr e urrejtje, për t’i shkulur rrënjët e fisit. Por ato rrënjë ishin thellë – në kockat e të parëve, në këngët e

nuseve, në djepat e zbrazët të bijve.

As zjarri, as tymi, as britmat s’mund t’i nxirrnin prej dheut.

Dhe kur armiku goditi me flakë, toka u përgjigj me lule.

Nëpër natën e gjatë, kur gjithçka dukej e humbur, u dëgjua përsëri kënga.

Një zë i butë gruaje, i përzier me lot e dritë. Ishte kënga e një nëne që i fliste djalit të saj të rënë: “Fli, bir, se toka jote po merr frymë përsëri.” Dhe lulëkuqet u hapën, njëra pas tjetrës, si dritare të vogla mbi shpresën.

Koha kaloi, dhe lufta u qetësua. Por jo toka. Ajo nuk heshti më.

Çdo pranverë, kur era fryn mbi fushat e Drenicës, ajo sjell aromën e atyre që ranë – të Ademit dhe bijve të tjerë që u bënë flakë për një diell të përbashkët.

Në çdo lulëkuqe fshihet një zemër që s’rreh më, por që ndriçon çdo hap të ri.

Tani, fëmijët ecin nëpër ato fusha pa frikë. Kur shohin ngjyrën e kuqe të luleve, nuk e dinë se ç’është gjaku. Për ta, është vetëm ngjyra e jetës.

Dhe ndoshta ashtu duhet të jetë.

Sepse ata që ranë, s’e bënë për vdekje – por që fëmijët e tyre të mos njohin më errësirën.

Në mbrëmjet e qeta, kur dielli bie pas maleve, drita që mbetet mbi fushë është e kuqe, e butë, dhe e përjetshme.

Është drita e lulëkuqeve, e gjakut që u bë këngë, e dhimbjes që u bë dashuri.

Në Drenicë, toka nuk mban kujë.

Ajo mban kujtesë.

Dhe në çdo frymë që ajo lëshon, dëgjohet përsëri një fjalë e vetme – Liri.

2025//QendraPress/