Çaste poetike me shkrimtarin;-Gëzim AJGERAJ
SHPËRBLIMI I HESHTJES
Në mëngjeset e qeta të Zvicrës, kur bora shtrihej mbi rrugët me një butësi prej kadifeje dhe ajri mbante atë aromën e pastër të akullit, ai rrinte gjithmonë në të njëjtin vend: në qoshen e djathtë të një kafeneje të vogël buzë liqenit. Ishte një vend i qetë, pothuaj i harruar nga të tjerët, ku drita e ftohtë e mëngjesit binte drejt mbi tavolinën e tij dhe i jepte fytyrës një hije përhumbjeje.
Aty, çdo ditë, e vendoste laptopin përpara, pinte kafen e zezë me ngadalë dhe hapte postën elektronike – si një njeri që kërkon në qiellin e zakonshëm ndonjë dritë të largët.
Ishte bërë një zakon i pandashëm, një mënyrë e qetë për të mbajtur gjallë një lidhje me Atdheun që e kishte lënë pas.
Kishte kaluar shumë vite që nga ikja e tij, por diçka brenda tij vazhdonte të kërkonte lajme nga ajo tokë, sikur shpirti nuk e pranonte ende ndarjen.
Në atë mëngjes të ftohtë vjeshte ndërsa jashtë flokët e borës përziheshin me mjegullën, diku mes njoftimeve elektronike i ra në sy një titull i njohur:
“Fituesit e Konkursit Kombëtar të Poezisë.”
Një ndjenjë e lehtë e trazoi. Po, kishte marrë pjesë – jo me ndonjë dëshirë të madhe, por sepse miqtë i kishin thënë se duhej të ishte “pjesë e jetës letrare”.
Ai kishte dërguar një poezi të vjetër, një nga ato që s’i kishte përfshirë në librat e tij. E kishte bërë pa ndonjë qëllim, pa e ndier si pjesë të vetes.
Në të vërtetë, ai nuk i duronte konkurset. Ishte diçka në to që e shqetësonte: mënyra si arti përfshihej në garë, si fjalët ktheheshin në pikë, si ndjenja vlerësohej me nota.
E hapi faqen. Emrat e fituesve i shfaqeshin një nga një në ekran, të ndritshëm, të gëzuar. Ai i njohu pothuaj të gjithë – të njëjtët emra që prej vitesh qarkullonin si planetë rreth dritës së vjetër të një dielli që s’ndizte më.
Ngriti sytë nga ekrani dhe tundte kokën ngadalë, me një buzëqeshje të zbehtë.
Ishte ajo buzëqeshja që lind jo nga ironia, por nga njohja e thellë e jetës.
Dhe atëherë, kujtesa – ajo e fshehta, që ngrihet nga pluhuri i viteve pa u thirrur – e ktheu dhjetë vjet pas, në një mbrëmje të zhurmshme, në një sallë të vogël ku edhe ai kishte qenë pjesë e një konkursi të ngjashëm.
Atëherë kishte qenë kryetar i jurisë. Ishte ndier i pavend në atë rol, por e kishte pranuar, më shumë për mirësjellje sesa për ambicie. Kishte menduar se mund të sillte drejtësi, se mund të vlerësonte me ndershmëri, pa anime, pa ndikime.
Në fillim, gjithçka i dukej fisnike: një tryezë e mbushur me poezi, një sallë e qetë, zëra që flisnin me respekt për letërsinë. Ishte si të merrje pjesë në një rit të shenjtë.
Ai kishte lexuar çdo poezi me kujdes, kishte bërë shënime, kishte gjetur tri që i kishin prekur shpirtin. Kishte ndier atë ngazëllimin e thjeshtë të njeriut që gjykon me ndërgjegje të pastër.
Por pastaj, papritur, gjërat filluan të ndryshonin.
Në fillim, një copëz letre i rrëshqiti nën tavolinë – e bardhë, e vogël, me një emër të shkruar. E solli një nga anëtaret e jurisë, një zonjë me flokë të lidhura fort, që mbante buzëqeshjen e ngrirë të njerëzve që e dinë çfarë duan.
— Ky është fituesi, – i tha ajo me një zë të ulët, sikur i jepte një urdhër të butë.
Ai e lexoi emrin dhe e mbylli letrën pa thënë asgjë.
– Nuk kalon as mesataren, – tha pas pak, me një ton të qetë, pothuaj të trishtuar.
Zonja ngriti sytë, fytyra e saj u ngurtësua, dhe për disa çaste, askush nuk foli.
Por pak më vonë, një tjetër anëtar i jurisë – një burrë që fliste shumë dhe pinte më tepër se duhej – iu afrua me një vështrim që donte të thoshte më shumë se fjalët.
– Do ta ndihmojmë pak filanin, – i tha, dhe i rrëshqiti një tjetër letër me një emër.
Ai e ndjeu si një therje të ftohtë përbrenda.
Në atë moment, e kuptoi se ndershmëria është një shkretëtirë e madhe, ku rrallëkush do të qëndronte me ty.
Por nuk u dorëzua. Ai kishte bërë shënimet e veta, kishte zgjedhur tri poezi që flisnin për jetën, për dhimbjen, për njerëzimin – jo për emrat. Dhe në fund, në mbledhjen përfundimtare, kishte qëndruar i patundur.
E kishte ngritur zërin me qetësi, kishte kujtuar rregullat dhe kishte shpallur emrat që meritonin.
Në sallë kishte rënë heshtje. Pastaj duartrokitje të vakëta.
Të nesërmen, kishte dëgjuar fjalë pas shpine, nën buzë, por nuk kishte rëndësi. Ai e dinte se kishte bërë detyrën e tij. Në xhep, megjithatë, kishte mbetur ajo letër e vogël me emrat e kërkuar – si një dëshmi e heshtur e një turpi që s’do të zhdukej kurrë.
Tani, dhjetë vjet më vonë, ulur në një kafene të huaj, ai pa se historia përsëritej me të njëjtën fytyrë, të njëjtën logjikë të vjetër.
E mbylli ekranin dhe mori telefonin. I shkroi një mesazh mikut të tij të vjetër në Prishtinë:
– Pse nuk more pjesë këtë vit?
Përgjigjja erdhi menjëherë:
– Derisa të ketë rregulla të ndershme, jo njerëz që i përdorin, unë nuk shkoj.
Ai e lexoi, buzëqeshi dhe e uli telefonin mbi tavolinë. Jashtë, bora binte ngadalë mbi ujërat e liqenit, që tani ishin shndërruar në një sipërfaqe të bardhë. Në pasqyrimin e dritares, pa fytyrën e vet – të qetë, të lodhur, por me sytë ende të kthjellët.
E ndjeu se nuk kishte humbur.
Sepse ndoshta, në fund, shpërblimi i vetëm që vlen, është ai që nuk të jep askush tjetër: ai i ndërgjegjes së pastër.
Mori librin që kishte me vete – një roman të vjetër nga një autor i huaj që e kishte dashur në rini – dhe e hapi në rastësi. Fjalitë ishin të qeta, të përmbajtura, si zëra që i flisnin drejtpërdrejt shpirtit.
Dritat e kafenesë u zbehën pak nga pak. Ai ngriti sytë dhe vështroi borën që binte. Ishte një heshtje e thellë që e mbulonte gjithçka, sikur bota, më në fund, kishte gjetur qetësinë e saj.
Në atë qetësi, ai ndjeu një lloj paqeje që s’e kishte njohur prej kohësh.
Sepse, po, kishte humbur një konkurs, ndoshta edhe një emër në ndonjë listë, por kishte fituar diçka që s’mund të blihej – qetësinë për të jetuar me ndershmëri në një botë që nganjëherë e harron kuptimin e saj.
Dhe buzëqeshi.
Ishte ajo buzëqeshja e njeriut që më në fund e kupton: se heshtja është shpërblimi më i madh.
2025, Zvicër
