Kronika e fjalës që nuk egzistonte ;- Shkruan:Gëzim Ajgeraj, shkrimtar e analistë

Në bibliotekën ku askush nuk shkelte, sepse dyert nuk ishin hapur prej motesh, jetonte një burrë i moshuar që nuk konsiderohej as bibliotekar, as rojtar, por diçka më e heshtur: ai ishte kujdestari i një fjale që ende nuk kishte lindur.

Quhej Herond, një emër i paqenë në hartat e botës, ashtu siç ishte e paqenë edhe vetë fjala që ai ruante. Sepse sipas doktrinës së lashtë të Akademisë së Udhëve të Humbura, çdo poezi lindte jo kur një poet shkruante vargun e parë, por kur një fjalë, diku në hapësirat e padukshme të gjuhës, vendoste të niste kërkimin e vet drejt një zëri njerëzor.

Herondi e njihte këtë fjalë që ende nuk ishte shkruar, por e njihte vetëm në formën e një mungese. Ai thoshte se ajo ishte e vetmja fjalë në botë që peshonte më shumë sesa praninë e saj. “Ka fjalë,” pëshpëriste ai shpesh, “që i përkasin dritës, të tjera hijes; kjo e imja i përket boshllëkut, por një boshllëku që kërkon formë, sikur të kishte nostalgji për vetveten.”

Asnjëherë nuk i tregoi askujt si e kishte zbuluar. Ka nga ata që mendojnë se ai e kishte dëgjuar në një ëndërr, një nga ato ëndrra jo të zakonshme, por të atij lloji që një filozof do ta quante “parahistori të shpirtit”.

Të tjerë besonin se fjala i ishte shfaqur ndërmjet dy zërave të një deja vu-je, atij çasti të pashpjegueshëm ku koha përkulet dhe rikthen një kujtim të pashfaqur më parë.

Biblioteka ku ai banonte ishte ndërtuar sipas një plani krejt të çuditshëm: raftet formonin një spirale që nuk ngrihej lart e as zbriste poshtë, por rrotullohej rreth një qendre të padukshme.

Në mes të kësaj rrotullese ndodhej një gur i zi, i latuar me qeramikë të lashtë, i përzier me fragmente fosforeshente që dikur kishin qenë yje të shuar. Herondi besonte se aty brenda, në fissurat e gurit, fshihej fara e metaforës së parë të botës.

Në atë bibliotekë nuk kishte orë. “Ora është një metaforë brutale,” thoshte Herondi. “Poezia ka ritmin e saj, jo ritmin e mekanikës.” Dhe vërtet, në atë hapësirë koha zgjatej si një rryp gome që harkohej e riharkohej pa fund. Librat në rafte ishin të gjithë bosh. Largoje kapakun dhe gjeje faqet krejt të bardha. Sipas gojëdhënave, përmbajtja e këtyre librave shfaqej vetëm në praninë e atij që i kuptonte.

Por askush nuk kishte hyrë aty prej shumë kohësh.

Një ditë, pas shumë dekadash që nuk përfshiheshin në asnjë kalendar, ndodhi diçka që nuk kishte ndodhur kurrë: dera e bibliotekës trokiti.

I habitur nga kjo ndërprerje e heshtjes së përjetshme, Herondi hap derën dhe sheh një grua të re. Ajo mbante në dorë një fletore të zezë, të mbështjellë me lëkurë, e cila dukej sikur ishte shkruar nga një dorë që nuk ishte njerëzore.

– Kërkoj fjalën që ende nuk është lindur, – tha ajo pa u prezantuar.

Herondi e shikoi gjatë, sikur të shikonte një alegori dhe jo një person.

– Çdo njeri kërkon një fjalë të tillë, – tha. – Por pak e dinë se ajo nuk i kërkon ata.

Gruaja buzëqeshi.

– Në fletoren time ka një poezi që mbaron me një fjalë që s’ekziston. E ka kërkuar veten për vite, dhe tani më solli këtu.

Ai e ftoi të hynte. Në bibliotekë, librat bosh pëshpërisnin. Ishte një pëshpërimë e ngjashme me atë të valëve që përplasen në një breg të harruar.

Gruaja hapi fletoren. Herondi e vuri re se vargjet nuk ishin shkruar me bojë. Ato dukeshin si shenja dritash që shuheshin e ndiznin në letër, sikur fleta e imitonte qerpikun e universit.

Vargu i fundit përfundonte kështu:

“… dhe atëherë fjala që nuk është ende fjalë më thirri nga një udhë e së kaluarës që nuk e kam jetuar.”

Poshtë, linja e fundit ishte bosh.

– Kjo linjë është vendi i saj, – tha gruaja. – Por asnjë fjalë në botë nuk pranon të qëndrojë aty. Unë i kam provuar të gjitha.

Herondi mori fletoren. E solli pranë gurit të zi. Drita e vargjeve filloi të dridhej.

Dhe në atë çast, ndodhi ajo që Akademia e Udhëve të Humbura e kishte pritur prej shekujsh: nga thellësitë e gurit u lëshua një zë i brishtë, i ngjashëm me atë të një fëmije që shqipton për herë të parë një tingull.

Zëri tha një fjalë të vetme.

Herondi, ashtu si gruaja, e kuptuan menjëherë se ajo ishte fjala që mungonte. Por ajo ishte një fjalë që nuk mund të shkruhej. Dëgjimi i saj ishte i mundur, por forma e saj grafike zhdukej menjëherë pas çdo përpjekjeje për ta shkruar. Ishte fjalë e përkohshme, fjalë e dridhshme, fjalë e cila ekzistonte vetëm në urën ndërmjet tingullit dhe mendimit.

– Është një fjalë e lëvizshme, – tha Herondi, me një dridhje në zë. – Një fjalë që nuk pranon kornizë. Ajo është muza e vetvetes dhe refuzon të ngurtësohet.

Gruaja mbylli fletoren ngadalë.

– A mund ta vendos në varg? – pyeti.

Herondi tundi kokën.

– Mund ta dëgjosh. Mund ta ndjesh. Mund ta kujtosh. Por nuk mund ta zotërosh. As poezia nuk është pronë e poetit. Është thjesht një vend kalimi për fjalët që duan të jenë të gjalla.

Ajo u ul pranë gurit. Heshtja e bibliotekës u bë më e thellë. Pas shumë çastesh, ajo tha:

– Atëherë, poezia ime do të mbetet përgjysmë.

– Jo, – tha Herondi. – Ajo do të jetë poezi e përjetshme. Kjo fjalë e fundit, që nuk mund të shkruhet, është kulmi i saj. Është metafora më e pastër: forma e asaj që nuk mund të marrë formë.

Dhe papritur, gruaja e kuptoi. Poezia e saj ishte një portë drejt së panjohurës, jo një përkufizim i saj.

U ngrit, falënderoi bibliotekarin e fjalës së palindur dhe u nis për të dalë. Por sapo hapi derën, ajo vuri re se jashtë nuk ishte më bota që kishte lënë. Bota kishte marrë formën e vargjeve të saj. (Ose ndoshta vargjet e saj kishin marrë formën e botës – një filozofi do të thoshte se të dyja përbënin të njëjtën gjë.).

Kur ajo iku, Herondi u kthye te guri i zi. Ai e dinte se tani fjala e paemër kishte hyrë në qarkullim. Do të vizitonte poetë, do t’i ngacmonte, do t’i hutonte, do t’i udhëhiqte drejt metaforave të reja. Por askush nuk do ta zotëronte kurrë plotësisht.

Sepse fjalët, mendoi ai, janë si yjet: shihen vetëm nga larg, dhe pikërisht sepse janë larg, drita e tyre ngjan me të vërtetën.

Ai mbylli sytë, i bindur se fjala e palindur, ajo që qëndron në hapësirën ndërmjet mendimit dhe tingullit, ishte ndoshta vetë thelbi i poezisë.

Një thirrje enigmatike, e cila nuk kërkon shpjegim – vetëm një zemër që të dridhet sa herë i afrohet.

2025/QendraPress/